‘Kültür mantarı’ tanımı, özel koşullarda yetiştirilen mantarların tümünü kapsar. Oysa ülkemizde, kültür mantarı deyince akla ilk gelen, Türkiye’de yetiştirilen ilk mantar çeşidi olması nedeni ile beyaz şapkalı Şampiyon (Agaricus bisporus ) mantardır. Ancak teknik olarak , özel koşullarda yetiştirilen her tür mantar KÜLTÜR mantarıdır.
Şampiyon (Agaricus bisporus) mantarı dışındaki kültür mantarları da Egzotik mantarlar olarak adlandırılır. Yani Kültür mantarlarını Şampiyon (yuvarlak şapkalı) mantarlar ve Egzotik Mantarlar olarak da iki ana gruba ayırabiliriz.
Mantarları doğada yaygın olarak ve her zaman bulmak mümkün değildir. Ayrıca doğada bulunabilen mantarlar, çevrelerindeki besin ortamında bulunan ağır metal ve organik kirliliklerin yanı sıra havadaki kirlilikten etkilenerek bu kirletici maddeleri içerebilirler; özel koşullarda üretilen mantarlarda ise böyle kirlilikler söz konusu olmadığı için , günümüzde tüm dünyada özel koşullarda yetiştirilen kültür mantarları tercih edilmektedir. Yetiştirilen mantarların doğadakilere eşit özelliklerde olması ve kalitesi , kullanılan ana kültürün özelliklerine, kendisine sağlanan besin elementlerine, ortamın ısı/nem/karbondioksit miktarı/oksijen miktarı gibi özelliklerine bağlıdır. Yetiştirilen mantarlar besin olarak ve / veya sağlık açısından önemli olan etken maddeler bakımından en uygun olan zamanda, tamamen olgunlaşmış halde iken hasat ederek, maksimum kalitede ürün elde edilmesi garanti edilmektedir.
Mantarlar , büyümeleri için ihtiyaç duydukları besinleri bulundukları ortamdan hazır olarak sağlayan organizmalar olduğu için , mantar çeşidine göre bazı uygulama farklılıkları olmasına karşın kültür mantarı yetiştiriciliğinde ana prensip şu aşamaları içerir:
1. Mantarın gelişebilmesi için uygun besi ortamının hazırlanması
2. Besi ortamının diğer organizmaların gelişimini engelleyecek şekilde pastörize veya sterilize edilmesi
3. Besi ortamına steril koşullarda mantar miselinin aşılanması
4. Aşılanan besi ortamlarının uygun iklimlendirme koşullarında tutularak mantar gelişiminin tamamlanması ve hasat edilmesi
Türkiye’deki mevcut kültür mantarı üretim tesislerinde büyük çoğunlukla beyaz şapkalı (Agaricus bisporus) mantar çeşitlerinin üretimi gerçekleştirilmektedir. Oysa yetiştirilmesi mümkün olan veya yetiştirilebilmesi (kültüre alınabilmesi) için araştırmalar devam ettirilen değişik mantar türlerinin- farklı Egzotik mantar türlerinin yetiştiriciliği ile önemli ekonomik girdiler sağlanabilir.
Besin olarak çok önemli özellikleri olan farklı egzotik türlere hem yurtiçindeki turistik tesislerden hem de yurtdışından büyük talepler olmasına karşın , son yıllarda Türkiye’de başlatılan bazı egzotik çeşitlerin küçük çaplı üretimi , hem çeşit hem de miktar olarak ihtiyacı karşılamaktan uzaktır.
Uzakdoğu tıbbında yüzyıllardır bilinen ve kullanılan mantarların etkileri ile ilgili olarak özellikle son 40-50 yılda Batı dünyasında yapılan çok sayıda bilimsel çalışma sonunda bu mantarların sağlık bakımından çok önemli etkileri olduğu kanıtlanmıştır. Farmakolojik etkileri nedeni ile destek tedavilerde öne çıkan bu mantarlar 'tıbbi mantarlar' olarak sınıflandırılmakta ve günümüz global besin takviyeleri pazarında büyük bir pay almaktadır. Ne yazık ki Türkiye’de bu mantarların üretimi, ihtiyaçlara kıyasla çok yetersiz kalmaktadır. Tıbbi mantarlar mantar olarak kullanılabildiği gibi yaygın olarak işlenerek kurutulmuş halde, ekstrakt formda veya kapsül formunda kullanılabilmektedir.
Türkiye doğa mantarları bakımından oldukça zengin olmasına karşın toplanabilen mantar miktarı, yurtdışından gelen talepleri karşılamaktan uzaktır. Doğa mantarlarında ihracat, toplanabilen mantar miktarı ve doğada bulunabildiği süre ile kısıtlıdır. Bu nedenle kıymetli doğa mantarlarının kültüre alınması ve yetiştirilebilmesi çalışmaları devam etmektedir. Kuzu göbeği mantarı çok kıymetli ve pazar payı yüksek bir mantar olmasına karşın doğada bulunabilirliği azdır. Kuzu göbeği mantarının kültür mantarı olarak üretilmesi ile yıl boyunca üretimi ve satışı mümkün hale gelecektir. Aynı durum, kültüre alma çalışmaları devam eden diğer doğa mantarları için de geçerli olacaktır.
Erkel Gıda olarak hedefimiz, Türkiye’de hiç üretilmeyen Kuzu göbeği mantarı ile üretimi çok kısıtlı olan egzotik ve tıbbi mantarların üretimini gerçekleştirmek ve yaygınlaşmasına yardımcı olmaktır. Bu mantarların yetiştirilmesinde besi ortamı hazırlanmasında , başka kullanım alanı olmayan tarımsal ve orman sanayi artıklarının (ör. ağaç talaşı, buğday/arpa sap ve samanı, buğday/pirinç kepeği, pirinç kavuzu, mısır gluteni gibi) kullanılması ile hem bu artıkların ekonomiye kazandırılması mümkün olmakta , hem de çevre kirliliğinin önlenmesine katkıda bulunulmaktadır. Üretim sonucunda geriye kalan materyalin de tarımda toprak iyileştirici ( organik gübre ) olarak kullanılabilmesi artı bir özelliktir.
Mantar yetiştiriciliğinde birim alandan maksimum verimin alınması ve kaliteli mantar hasat edilmesi:
• kullanılan misel çeşitlerinin kalitesi
• besi ortamında kullanılan materyalin uygun cins ve oranlarda kullanılarak her mantarın isteğine uygun besin ortamının (kompost veya kütük) hazırlanması ve bu besi ortamının besin içeriğinin düzenli takip edilmesi
• hazırlanan besi ortamına uygun pastörizasyon veya sterilizasyon yönteminin ve süresinin uygulanması
• üretim aşamasında sıcaklık/nem/ oksijen/ ve karbondioksit miktarı / güneş ışığı miktarı gibi parametrelerin sıkı denetlenen iklimlendirme (ısıtma / soğutma / havalandırma / sulama) ve ışıklandırma koşulları ile kontrol altında tutulması
• hijyen kurallarına gösterilecek azami dikkat ile hastalık ve zararlılara karşı etkin mücadele edilmesi
• üretimde otomasyonun yüksek oranda sağlanması ile
mümkündür.
Kullanılan materyalin tamamen organik atıklardan seçilmesi; pastörizasyon işlemlerinin ilaç yerine buhar ile yapılması; hastalık ve zararlılar ile mücadelede ilaç kullanmak yerine hijyen kurallarına sıkı şekilde uyulması ve modern filtreleme/steril havalandırma/ hava perdeleri kullanma yoluna gidilmesi ile mantarların organik olarak üretimi gerçekleştirilebilir. Elde edilen mantarların doğal özelliklerini koruyacak şekilde, hiçbir kimyasal girdi veya katkı maddesi kullanmadan tesis içinde işlenmesi (taze paketleme/ kurutma/ dondurma/konserve/ sıvı ekstre elde etme/ bitkisel kapsül formunda işleme) sonucunda ve bu koşulların Organik Üretim Sertifikasyon kuruluşlarının denetimine açılması ile, iç ve dış pazarda yoğun talep alan ‘Organik Ürün’ Sertifikasına sahip ürünler üretilmesi mümkün olur. Bu üretim şekli ise çevreye zarar vermeyeceği gibi, atık materyallerin ekonomiye kazandırılmasını sağladığı için ‘çevreci’ bir üretimdir. Yurtiçi ve yurtdışı pazarlarda yoğun talep alan mantar türlerinin seçimi ve bunların belirtilen koşullarda üretiminin ve işlenmesinin sağlanması ile ekonomik olarak büyük bir katma değer elde edilebileceği açıktır.
Tüm bu şartların sağlanması ise ancak modern ve entegre tesislerde, konusunda uzman kadronun denetiminde mümkün olabilir. Erkel Gıda olarak , bu konuda sahip olduğumuz tecrübe ve bilgi birikimini kullanarak, ekonomik verimliliği yüksek böyle tesislerin hayata geçirilebilmesi için çalışma ile araştırma faaliyetlerimizi devam ettirmek ve sonuçlarını mantar üreticileri ile paylaşmak hedefindeyiz. Daha çok kişinin hayatına mantar, mantar yetiştiriciliğine daha çok yetiştirici katmak için egzotik mantar yetiştiriciliği, tesis projelendirilmesi ve kurulumu, üretim planlaması konularında hizmet ve teknik danışmanlık verilir. Bize ulaşın…